Η Πανευρυτανική Ένωση, συμμετέχοντας στην προγραμματισθείσα από την Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας  διαδικτυακή συνάντηση  στις 26-2-2021,  με θέμα σχετικό με επετειακές δράσεις και εκδηλώσεις   στα πλαίσια του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 καταθέτει το παρόν υπόμνημα το οποίο αναφέρεται σε προτάσεις δράσεων στους Δήμους Καρπενησίου και Αγράφων, καθώς και ίδιο πρόγραμμα, το οποίο ήδη άρχισε να υλοποιείται.  

 1.- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ 

 Οι παρακάτω προτάσεις μας είναι συμπληρωματικές του σχεδιασμού προγράμματος  δράσεων και εκδηλώσεων,   που καταρτίστηκε από το Δήμο Καρπενησίου,  και δημοσιεύθηκε  στον τοπικό τύπο («ΕΥΡΥΤΑΝΙΚΟΣ ΠΑΛΜΟΣ»,  10-2-2021). Οι προτάσεις μας αυτές είναι ενδεικτικές και θεωρούμε πως συμπληρώνουν εν μέρει τις εύστοχες μεν, ελλιπείς δε προγραμματιζόμενες δράσεις του Δήμου Καρπενησίου.  

Συγκεκριμένα  οι προτάσεις μας, «κατά άξονα»,  είναι οι παρακάτω:  

 Α΄ άξονας: «Τιμητικές εκδηλώσεις στους ήρωές μας». Εδώ συμπεριλαμβάνονται  τέσσερις  «εμβληματικές προσωπικότητες – τέσσερις θεματικές ενότητες δράσεων και εκδηλώσεων» οι οποίες αναφέρονται στους: Αθανάσιο Καρπενησιώτη, Μάρκο Μπότσαρη, Γεώργιο Καραϊσκάκη και Γιολδασαίους.  

 Στον άξονα αυτόν διαπιστώνεται ότι απουσιάζουν και άλλες «εμβληματικές προσωπικότητες» του τόπου μας,  που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην υπόθεση της ελευθερίας μας. Ενδεικτικά αναφέρονται  οι παρακάτω: 

  α.-  Δοσίθεος Παναγιωτίδης (1762-1842). Επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων, επί 40 συναπτά έτη. Μυημένος στη Φιλική Εταιρεία μετείχε λίαν ενεργά στον ιερόν αγώνα, εκλεγείς μάλιστα αντιπρόσωπος («συμπαραστάτης») στην Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου (1821). Εργάστηκε, επίσης, άοκνα, προσφέροντας πολυτιμότατες εθνικές υπηρεσίες και υπέρ των Σχολών Γραμμάτων του Προυσού και του Καρπενησίου. Ο τάφος του βρίσκεται στον αύλειο χώρο του ιστορικού Ιερού Ναού Παναγίας Καρπενησίου.1  

 β.- Λεπενιώτης (1780-1812). Ο «απροσκύνητος» οπλαρχηγός των Αγράφων, αδελφός του θρυλικού Κατσαντώνη. Έλαβε μέρος, μεταξύ άλλων,  και στη νικηφόρα  μάχη της  Παπαδιάς (μεταξύ Δομιανών – Παυλοπούλου), το 1809, όπου και σκοτώθηκε ο αρχηγός των Τούρκων Σουλεϊμάν Τότη.  Δολοφονήθηκε  το 1812 από το Νίκο Θέου  στη Φουρνά,  όπου βρίσκεται και  υπέροχη προτομή του.    

 γ.- Κύριλλος Καστανοφύλλης.  Θεωρούμε ως λίαν εύστοχη την πρόταση του Συλλόγου Καστανιωτών να συμπεριληφθεί και μία άλλη χαρισματική, δυναμική και γενικά εμβληματική προσωπικότητα του τόπου μας, σε αυτούς που έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο κατά τη διάρκεια των προεπαναστατικών αλλά των πρώτων επαναστατικών χρόνων. Πρόκειται για τον Κύριλλο Καστανοφύλλη. Ως ηγούμενος της Ιεράς Μονής Προυσού, βοήθησε παντοιοτρόπως τον υπέρ  της ανεξαρτησίας μας αγώνα. Ο ίδιος σε επιστολή του (προς Αναγνώστην Ιατρόν, Μαρτίου 25 1814) γράφει: «Ουδέν γλύκιον πατρίδος». Ίδρυσε και στήριξε το Σχολείο Γραμμάτων στο Μοναστήρι του Προυσού.2 

 δ.- Ιατρίδης Γεώργιος Αναγνώστης. Γεννήθηκε στο Καρπενήσι. Λόγιος και γλωσσομαθής, μυήθηκε από νωρίς στη Φιλική Εταιρεία.  Έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες υπό τους Γιολδασαίους. Υπήρξε γραμματέας του Γιαννάκη Γιολδάση. Διατέλεσε τοποτηρητής της επαρχίας Ευρυτανίας επί Καποδίστρια. Επίσης,  πολλά ακόμα μέλη της οικογένειας Ιατρίδη  έλαβαν μέρος στον Αγώνα του ’21.   

 

Άλλη διαπίστωση: 

 Στο Ημερολόγιο δράσεων – εκδηλώσεων και στην τρίτη ενότητα «Τιμούμε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη» στο σχετικό πρόγραμμα  προβλέπονται εκδηλώσεις για τον ήρωα αυτόν μόνον στον Προυσό. Ο Καραϊσκάκης όμως συνδέθηκε άρρηκτα και με άλλες περιοχές του Δήμου μας, αναφερόμενες στην ιστορία μας, όπως  με τη Βράχα και τη Δομνίστα3. Συγκεκριμένα: 

 α.- Ο Καραϊσκάκης το 1824,  μετά την καταδίκη του στο Αιτωλικό, ως «προδότης», κυνηγημένος από Έλληνες και Τούρκους,  και αφού πέρασε τον Ασπροπόταμο, μέσω των Αγράφων  βρήκε καταφύγιο στην ιστορική «Ιεράν Μονήν της Βράχας των Αγράφων». Εκεί στις αρχές Μαϊου (16/5-5-1824) δόθηκε η μάχη της Βράχας, όπου  σκοτώθηκε το πρωτοπαλίκαρό του Αντώνης Ζαραλής. Στη Βράχα υπάρχει μνημείο του ήρωα Ζαραλή.  

 β.- Ο Καραϊσκάκης μετά τη μάχη της Βράχας κατέφυγε στη Δομνίστα όπου φιλοξενήθηκε «από τους φίλους του Γιολδασαίους», για ένα δίμηνο, περίπου. Από Δομνίστα εστάλη η περίφημη «Δήλωση μετανοίας» προς τον Μαυροκορδάτο αλλά και  διάφορες άλλες επιστολές του προς την γυναίκα του κ.λπ.. Σχετικό κείμενο του Ιωάννη Βλαχογιάννη για τη φιλοξενία του Καραϊσκάκη στη Δομνίστα και τη «μεταλαβιά» του από τον Παπα-Γιάννη Φαρμάκη περιλαμβανόταν σε παλαιότερα Αναγνωστικά βιβλία του Δημοτικού Σχολείου.  Στη Δομνίστα υπάρχει «ΟΔΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ» και στο «Φαρμακίδειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο» πίνακας ζωγραφικής μεγάλων διαστάσεων του Ι. Συλεούνη, εμπνευσμένος  από το βιβλίο: «Ο Καραϊσκάκης και η Δομνίστα Ευρυτανίας»  

 Στην τέταρτη ενότητα του Ημερολογίου Δράσεων – Εκδηλώσεων «Τιμούμε τους Γιολδασαίους…») θα πρέπει να συμπεριληφθούν και άλλοι τόποι που έζησαν οι Γιολδασαίοι και έδρασαν, όπως π. χ. στο Μαρίνου Δομνίστας, όπου βρίσκονται ακόμα σπίτια Γιολδασαίων που κατοικούνται μόνιμα από απογόνους τους, στη Δομνίστα παρομοίως, στην  Καστανούλα κ.λπ.  Στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου Δομνίστας  σώζεται καντήλι με χρονολογία 1812 και αφιέρωση του Γιαννάκη Γιολδάση, ενώ στο Μουσείο της ίδιας Τοπικής Κοινότητας φυλάσσονται έγγραφα της οικογένειας προεπαναστατικής περιόδου (διανομή περιουσίας κ.λπ.).   

 

Β΄.- Άξονας: «Το 2021 παράθυρο για το μέλλον».  Οι ορεινές διαδρομές που θα επιλεγούν, ακολουθώντας πράγματι τους Αγωνιστές που έδρασαν το 1821, πρέπει να καλύπτουν, κατά τη γνώμη μας, όλους τους τόπους, που διεξήχθησαν σημαντικές μάχες (και όχι μόνον τις πολύ γνωστές), όπως: 

–Μάχη στη  Σκάλα του Τέρνου (Μεσοκώμης) στις 11/12-5-1821, των ντόπιων υπό τους Γιολδασαίους  κατά του Νούρκα Σερβάνη και Μουσελίμη (νικηφόρα). 

–Μάχη στα Καγκέλια Καρπενησίου (19-6-1821) 

–Μάχη Μιάρας  (Τέλη Ιουνίου – αρχές Ιουλίου 1821)  

–Μάχη Αγίας Τριάδας (1821, Ζώτος Λογοθέτης και Μεταξάς κατά Δράμαλη) 

–Μάχη Λάσπης (1822, Γιολδασαίοι κατά Δράμαλη) 

–Μάχη Τρανού Χωριού (1822, κατά Δράμαλη) …. 

Σημειώνεται ότι προεπαναστατικά  έγινε  και η μάχη  στου Νταούτη του Κλειτσού, κοντά  στην Τριφύλλα, την άνοιξη του 1805, ανάμεσα στον Κατσαντώνη και τον Ιλιάζ αγά, τον οποίον και σκότωσε ο ίδιος ο Κατσαντώνης.  

Τέλος, θα πρέπει να συμπεριληφθεί απαραίτητα στους πλέον ιστορικούς τόπους της πατρώας μας γης  και η Αποκλείστρα Καστανιάς Προυσού. Υπάρχουν  αρκετές βιβλιογραφικές πληροφορίες μέσω εγγράφων της εποχής.  

————————–

1 Βλ. περισσότερα Π. Βασιλείου: «Η Επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων επί Τουρκοκρατίας …», Αθήναι 1960, σελ. 191-204)

2 Βλ. περισσότερα και «Κύριλλος Κστανοφύλλης, το ανακαινιστικό και αναμορφωτικό έργο του στην Ιερά Μονή της Παναγίας Προυσιώτισσας», Έκδ. Πανευρυτανικής Ένωσης, Επιμέλεια Κ. Α. Παπαδόπουλος, Αθήνα 2016.

3 Βλ. Κ. Α. Παπαδοπούλου: α) «Ο Καραϊσκάκης και η Δομνίστα Ευρυτανίας, ‘Εκδοση Φιλοπρόοδου Συλλόγου Δομνίστας Ευρυτανίας, Β΄ Έκδοση, Αθήνα 1996, και β) Του ιδίου: «Οδοιπορώντας μ’ έναν κυνηγημένο, Η τραγική πορεία του Γ. Καραϊσκάκη ανά την Ευρυτανία το 1824», Ανάτυπο από τα πρακτικά Συνεδρίου «Η Ευρυτανία στις περιγραφές…» , έκδ. ΕΥ.Κ.Ε.Σ.Ε. , Αθήνα 2008.

—————————-

 

Π Ρ Ο Τ Α Σ Η 

Προτείνουμε όπως στους τόπους των παραπάνω μαχών τοποθετηθούν, τουλάχιστον,  αναμνηστικές στήλες και να γίνει ονοματοδοσία οδών των παραπάνω αναφερομένων προσώπων (ή γεγονότων, εάν δεν υπάρχει) στην έδρα του Δήμου  Καρπενησίου και στις Τοπικές Κοινότητες,  

 Σας γνωρίζουμε, ότι τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από την υπάρχουσα βιβλιογραφία και, κυρίως, από εμπεριστατωμένες μελέτες Ευρυτάνων και φιλευρυτάνων ερευνητών, οι οποίοι έλαβαν μέρος στα διάφορα συνέδρια και ημερίδες της Ένωσής μας κατά την τελευταία 15ετία. Τα συνέδρια αυτά πραγματοποιήθηκαν σε ολόκληρη, σχεδόν,  την Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας,  ήτοι: α) από δυτικά Ραπτόπουλο – Γρανίτσα – Βούλπη μέχρι ανατολικά Φουρνά – Κλειτσό – Βράχα, και  β) από βόρεια  Άγραφα – Μεγάλα Βραγγιανά – Τροβάτο μέχρι νότια Καστανιά – Προυσό και Άμπλιανη! Πολυσέλιδοι τόμοι των πρακτικών των συνεδρίων και των ημερίδων  αυτών έχουν σταλεί στους Δήμους Καρπενησίου και Αγράφων, στην Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας, στην Ιερά Μητρόπολη Καρπενησίου, στη Βασική Βιβλιοθήκη κ.ά.  

 2.- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΑΓΡΑΦΩΝ 

 Η Πανευρυτανική Ένωση επιφυλάσσεται για την κατάθεση των προτάσεών της για το Δήμο Αγράφων, για μετά  την  γνωστοποίηση των προγραμματιζόμενων δράσεων από τον παραπάνω Δήμο.  Υπήρξε, προς τούτο, σχετική ενημέρωση από το Δήμαρχο Αγράφων κ. Αλέξη Καρδαμπίκη.   

 3.- ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΑΝΑΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ  

 Η πρόταση του Δημάρχου Καρπενησίου κ. Ν. Σουλιώτη προς το Δ.Σ. της Π.Ε.Δ. Στερεάς Ελλάδας, θεωρείται ως ρεαλιστική. Συμφωνούμε στην αναβολή μόνο των εκδηλώσεων εκείνων  που απαιτούνται συγκεντρώσεις πολλών ατόμων, λόγω της πανδημίας, μπορούν όμως να υλοποιηθούν μερικές  προτεινόμενες δράσεις, όπως: 

α.- Η τοποθέτηση αναμνηστικών στηλών σε ιστορικούς τόπους 

β.- Η ονοματοδοσία οδών  (προσώπων και τόπων) 

γ.- Η έκδοση βιβλίων 

δ.- Εκθέσεις βιβλίων, πινάκων ηρώων, τόπων και μαχών, φωτογραφιών κ.ά.  

Πάντως, πολλές από τις προγραμματιζόμενες εκδηλώσεις,  που απαιτούνται συγκεντρώσεις πολλών ατόμων,  θα πρέπει να αναβληθούν, λόγω της  πανδημίας του κορονοϊού,  ίσως για το επόμενο έτος. Όμως μερικές είναι υλοποιήσιμες εντός του 2021.  

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αναβολή του επετειακού εορτασμού των εκατό (100) χρόνων από την Επανάσταση του 1821 έγινε και το 1921, λόγω της Μικρασιατικής Εκστρατείας και των εν συνεχεία γεγονότων. Σημειώνεται ότι για το λόγο αυτόν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Μάρκου Μπότσαρη στην πλατεία του Καρπενησίου, όπου είχε τοποθετηθεί το 1925,  καθώς και του Μνημείου στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου, έγιναν στις 14-9-1930, οπότε έγινε και ο εορτασμός της εκατονταετίας για το 1821. 

Τέλος, με σχετικό Δελτίο Τύπου της Ένωσής μας, γνωστοποιούνται μερικές από τις προγραμματισθείσες δραστηριότές της για τον εορτασμό της Επετείου των 200 χρόνων  από την Επανάσταση του 1821. 

 

 Για το Διοικητικό Συμβούλιο 

  Ο Πρόεδρος  ΗΛΙΑΣ ΝΤΖΙΩΡΑΣ                    

Ο Γ. Γραμματέας ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΤ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ.- 

      

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ως εκπρόσωπος της Πανευρυτανικής Ένωσης στην τηλεδιάσκεψη της 27-2-2021 στην Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας, ορίζεται ο Γεν.  Γραμματέας  κ. Κ. Παπαδόπουλος, συντάκτης του παρόντος υπομνήματος.